استاد عزّت الله مولائی نیا / 27 بهمن 1397
سرفصل ها و هدف:
هدف اصلی شناخت سیر تطوّر اندیشه دانشوران فریقین در اعجاز قرآن. یعنی در مورد اعجاز قرآن کریم چه کتبی نوشته شده است: کتابشناسی اعجاز. چه اندیشه ای در مورد اعجاز وجود دارد؟ از باب صرفه است یا ناتوانی؟ ابعاد اعجاز قرآن چیست؟ اعجاز به معنای تحدّی است یا نسبت به تحدّی مطلق است؟ تعریف معجزه چیست و چه ویژگی هایی دارد؟ شبهات وارد بر اعجاز قرآن و پاسخ آن ها.
این درس حیاتی ترین درس علوم قرآن و تفسیر است. چون اعتقاد به اعجاز قرآن اساس همه مباحث مربوطه است. قرآن کریم تنها معجزه جاری در زمان است. چون زمان تمام معجزات دیگر منقضی شده است.
کلیات مشتمل بر تاریخچه و آثار متنشره در این زمینه.
آقای رضایی اصفهانی در این زمینه کتابشناسی کرده اند.
ویژگی های اعجاز قرآن. سیر تحدّی و این که آیا این تحدّی الان نیز فعلیّت دارد یا نه؟
مهمترین دیدگاه ها درباره اعجاز قرآن: که به صورت قرن به قرن بیان شده است. التمهید ج 4 منبع این بخش می باشد. اولین نفر خطابی متوفّای 388 معرفی شده است که صاحب کتاب اعجاز بیانی و بلاغی قرآن کریم است که همراه با دو کتاب دیگر تحت عنوان ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن الکریم چاپ شده است. اعجاز وجوه مختلفی دارد ولی همه وجوه آن نسبت به همه آیات قرآن
شمول ندارد و تنها وجهی که فراگیر است اعجاز بیانی است. در قرون سوم و چهارم مباحث اعجاز قرآن کریم پیرامون اعجاز بیانی و بلاغی مطرح بوده است. یکی از وجوه اعجاز قرآن کریم اعجاز تاثیری است. تعبیر هیت لک که در سوره یوسف آمده است بیان الهی است نه سخن منقول زلیخا و تاثیر شگرفی که در آن وجود دارد یکی از تجلیات اعجاز تاثیری قرآن کریم است. ابوبکر باقلانی نفر بعدی است که در سیر این اندیشه نقش آفرین بوده است. از جمله مباحثی که ایشان طرف کرده اند تاثیر امی بودن پیامبر در این اعجاز است. نفر بعد شیخ طوسی است مولف کتاب الهادی الی طریق الرشاد است. نفر بعدی مرحوم عبدالقاهر جرجانی است. همچنین راغب اصفهانی و سیر مرتضی که از نظریه صرفه دفاع کرده اند. جناب شافعی نظریه نظم را مطرح کرد. ابن عطیه اندلسی نظریه صحت المعانی را مطرح کرده اند که در باب فصاحت است. نفر بعد آقای سکاکی است که به بعد فصاحت و بلاغت توجه داشته است. فخر رازی اعجاز را فقط در بعد بلاغی معتبر می داند. آقای قرطبی ده وجه را برای اعجاز قرآن قائل بود. ابن میثم بحرانی سه وجه را معتبر می داند. ابن تیمیه هفت وجه را می شمرد. زرکشی دوازده وجه را برشمرده است. تحقیق جلسه بعد. سیوطی سی و پنج وجه برای اعجاز قرآن بیان کرده است در کتاب معترک الاقران. مرحوم آلوسی چهار وجه و محمدجواد بلاغی در کتاب آناء الرحمان وجوهی برای اعجاز قرآن بیان کرده است. مرحوم کاشف الغطاء چهار وجه برای اعجاز قرآن شمرده است. دکتر عبدالله دراز به اعجاز آهنگ و صوت پرداخته است و این وجه را دلیل اعجاز قرآن می داند. آقای راضعی در کتاب خود بلاغت، صوت، موسیقی و اعجاز قرآن را شمرده اند. علامه طباطبایی قرآن را برای هر متخصصی در رشته تخصصی خود اون دارای وجه اعجاز دانسته اند. مرحوم خویی در البیان 6 وجه قائلند که عبارتند از فصاحت و بلاغت، اسلوب، انغام و الحان، معارف بلند، قوانین حکیمانه و دلائل و براهین. امام خمینی در کتاب آداب الصلات اسرار درونی آیات را معجره می دانند. آیت الله معرفت در کتاب تمهید ابعاد علمی را معرفی می کند.
منابع:
التمهید آیت الله معرفت ج 4
البیان آیت الله خویی
المیزان آیت الله طباطبایی
