کلّیّات فی علم الرّجال
الفصل الاوّل
ما هو علم الرّجال
الرّجال علم یبحث فیه عن احوال الرّواة من حیث اتّصافهم بشرائط قبول اخبارهم و عدمه. و ان شئت قلت: هو علم یبحث فیه عن احوال رواة الحدیث الّتی لها دخل فی جواز قبول قولهم و عدمه. و ربّما یعرّف بانّه علم وضع لتشخیص رواة الحدیث ذاتا و وصفا و مدحا و قدحا و المراد من تشخیص الرّاوی ذاتا هو معرفة ذات الشّخص و کونه فلان بن فلان کما انّ المراد من التّشخیص الوصفی هو معرفة اوصافه من الوثاقة و نحوها و قوله "مدحا و قدحا" بیان لوجوه الوصف الی غیر ذلک من التّعاریف و المطلوب المهمّ فی هذا العلم حسبما یکشف عنه التّعریف هو التّعرّف علی احوال الرّواة من حیث کونهم عدولا او غیر عدول، موثّقین او غیر موثّقین، ممدوحین او مذمومین او مهملین او مجهولین و الاطّلاع علی مشایخهم و تلامیذهم و حیاتهم و اعصارهم و طبقاتهم فی الرّوایة حتّی یعرف المرسل عن المسند و یمیّز المشترک الی غیر ذلک ممّا یتوقّف علیه قبول الخبر.
ما هو موضوع علم الرّجال
موضوعه عبارة عن رواة الحدیث الواقعین فی طریقه فبما انّ کلّ علم یبحث فیه عن عوارض موضوع معیّن و حالاته الطارئة علیه ففی المقام یبحث عن احوال الرّواة من حیث دخالتها فی اعتبار قولهم و عدمه. امّا حالاتهم الاخری الّتی لیست لها دخالة فی قبول قولهم فهو خارج عن هذا العلم. فالبحث فی هذا العلم انّما هو عن اتّصاف الرّاوی بکونه ثقة و ضابطا او عدلا او غیر ذلک من الاحوال العارضة للموضوع. امّا الاحوال الاخری ککونه تاجرا او شاعرا او غیر ذلک من الاحوال الّتی لا دخالة لها فی قبول حدیثهم فهی خارجة عن هذا العلم.
آشنایی با دانش رجال
فصل اوّل
چیستی دانش رجال
رجال دانشی است که در آن درباره ی احوال راویان از نظر متّصف بودن آنان به شرایط پذیرش و یا عدم پذیرش حدیث هایشان بحث می شود. همچنین می توان گفت رجال دانشی است که در آن از آن دسته از احوال راویان حدیث که دخالتی در جواز یا عدم جواز پذیرش کلامشان دارد بحث می شود. نیز می توان در تعریف آن گفت رجال دانشی است که برای تشخیص ذاتی، وصفی، قدحی و مدحی راویان حدیث تدوین شده است. در تعریف یاد شده منظور از تشخیص ذاتی راوی شناخت شخص او ماهیّت شناسنامه ای او و منظور از تشخیص وصفی شناخت ویژگی های او مانند قابل اعتماد بودن است. همچنین منظور از تشخیص مدحی و قدحی تبیین وجوه مختلف اوصاف راوی است. لازم به ذکر است که تعریف های دیگری نیز برای دانش رجال بیان شده است. امّا چنان که از تعریف ها هم بر می آید مهم ترین چیزی که این دانش به دنبال آن است شناخت احوال راویان از نظر عادل یا غیر عادل بودن، قابل اعتماد یا غیر قابل اعتماد بودن، مورد ستایش یا مورد نکوهش بودن، مهمل و یا مجهول بودن آن ها و نیز اطّلاع از اساتید، شاگردان، زندگی، دوره ی تاریخی، طبقه روائی آن ها می بباشد تا بواسطه ی شناخت این موارد حدیث های مرسل از مسند شناخته شده و مشترک ها تمایز داده شوند و همین طور مسائل دیگری که پذیرش یک خبر وابسته ی به آن ها می باشد.
موضوع دانش رجال
موضوع دانش رجال عبارت است از راویان حدیث که در طریق آن قرار دارند. البته از آن جا که در هر دانشی از عوارض و احوال موضوع آن بحث می شود در دانش رجال نیز احوال راویان یاد شده از نظر دخالت آن احوال در اعتبار داشتن یا اعتبار نداشتن کلامشان محور بحث است. امّا احوال دیگر آن ها که دخالتی در پذیرش کلامشان ندارد از این دانش خارج می باشد. پس بحث در این دانش پیرامون اتّصاف راوی به قابل اعتماد و راستگو بودن یا عادل بودن یا حالات دیگری است که از احوال موضوع این دانش محسوب می شوند. چنان که بیان شد حالات دیگری مانند شاعر یا تاجر بودن که دخالتی در پذیرش کلام راویان ندارد جایی در گستره ی این دانش ندارد.
