لایقال علی هذا یمکن تداخل علمین فی تمام مسائلهما، فی ما کان هناک مهمّان متلازمان فی التّرتّب علی جملة من القضایا، لایکاد انفکاکهما. فانّه یقال مضافا الی بعد ذلک، بل امتناعه عادة لایکاد یصحّ لذلک تدوین علمین و تسمیتهما باسمین، بل تدوین علم واحد، یبحث فیه تارة لکلا المهمّین، و اخری لاحدهما. و هذا بخلاف التّداخل فی بعض المسائل، فانّ حسن تدوین علمین کانا مشترکین فی مسالة او ازید فی جملة مسائلهما المختلفة لاجل مهمّین ممّا لایخفی. و قد انقدح بما ذکرنا انّ تمایز العلوم انّما هو باختلاف الاغراض الدّاعیة الی التّدوین لا الموضوعات و لا المحمولات و الّا کان کلّ باب بل کلّ مسالة من کلّ علم علما علی حدّه کما هو واضح لمن کان له ادنی تامّل فلایکون الاختلاف بحسب الموضوع او المحمول موجبا للتّعدّد کما لایکون وحدتهما سببا لان یکون من الواحد.
با توجه به آن چه در قسمت پیشین بیان شد لازم است از یک تصوّر نادرست پیشگیری شود و آن این که تصوّر شود ممکن است دو علم در همه ی مسئله هایشان با هم تداخل و اشتراک دشته بشند. این تصوّر در جایی پیش می آید که دو غرض در ترتّب بر تعدادی گزاره ملازم همدیگر و جدایی ناپذیر باشند و آن گزاره ها همه ی مسائل دو علم را تشکیل بدهند که در حقیقت با داعیه هایی گوناگون و در عین حال با مجموعه ی گزاره های همسان تدوین پیدا کرده اند. گذشته از بعید بودن چنین فرضی و بلکه استحاله ی عادتی آن در فرض وجود چنین شرایطی تدوین دو علم مجزّا و ناگذاری جداگانه ی آن دو درست نمی باشد. بلکه باید یک علم تدوین شود که در یک بار از زاویه ی یکی از غرض ها و بار دیگر از زاویه ی غرض دوّم بحث می شود. روشن است که این فرض با فرض تداخل پاره ای از گزاره ها متفاوت است. در فرض تداخل بعضی از گزاره ها حسن تدویل دو علم جداگانه که در یک یا چند مسئله مشترک و در باقی مسائل به خاطر اختلاف در غرض مختلف هستند کاملا آشکار است. با توجّه به آن چه بیان شد روشن است که تمایز دانش ها برآمده از اختلاف در غرض هایی است که انگیزه ی تدوین آن ها بوده اند نه موضوع ها و نه محمول ها چه این که اگر این گونه نبود می بایست هر باب و حتی هر مسئله ای از هر دانشی خود دانشی مستقل می شد. لذا اختلاف به حسب موضوع یا محمول باعث تعدّد دانش ها نمی شود. همچنان که همسانی موضوع ها و محمول ها نیز سبب در هم آمیختگی و وحدت دانش ها نمی شود.
