بسم الله الرّحمن الرّحیم. الحمد لله ربّ العامین، و الصّلاة و السّلام علی محمّد و آله الطّاهرین، و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین. و بعد فقد رتّبته علی مقدّمة، و مقاصد و خاتمة.
امّا المقدّمة
ففی بیان امور ثلاثة عشرة
الامر الاوّل
موضوع العلم و مسائله و تعریف علم الاصول
موضوع العلم و نسبته مع موضوعات مسائله
انّ موضوع کلّ علم (و هو الّذی یبحث فیه عن عوارضه الذّاتیّة، ای بلا واسطة فی العروض) هو نفس موضوعات مسائله عینا و ما یتّحد معها خارجا و ان کان یغایرها مفهوما تغایر الکلّیّ و مصادیقه و الطّبیعیّ و افراده. و المسائل عبارة عن جملة من قضایا متشتّتة جمعها اشتراکها فی الدّخل فی الغرض الذی لاجله دوّن هذا العلم. فلذا قد یتداخل بعض العلوم فی بعض المسائل ممّا کان له دخل فی المهمّین لاجل کلّ منهما دوّن علم علی حدّه فیصیر من مسائل العلمین.
به نام خداوند بخشاینده ی مهربان. حمد و سپاس مخصوص الله پروردگار جهان ها است. صلوات و سلام بر محمد و خاندان پاک او و لعنت خداوند بر همه ی دشمنان آن ها. مرحوم آخوند محمد کاظم خراسانی در ابتداء امر به تبیین ساختار نوشتار خود پرداخته و می گوید که آن را به صورت یک مقدّمه، چند مقصد و یک خاتمه مرتّب نموده است.
مقدمه
تبیین سیزده امر
امر اول
موضوع، مسائل و تعریف علم اصول
موضوع علم و نسبت آن با موضوعات مسائل آن
موضوع هر علمی (موضوع علم عبارت است از آن چه که در آن علم از عوارض ذاتیّه ی آن بحث می شود. عوارض ذاتیّه عوارضی هستند که در عارض شدنشان واسطه ای وجود ندارد.) عبارت است از خود موضوعات مسائل آن علم و هر آن چه که با آن اتّحاد خارجی دارد. حتّی اگر با آن تغایری مفهومی از نوع تغایر کلّی و مصادیقش و یا طبیعی و افرادش داشته باشد. مسائل یک علم عبارتند از مجموعه ای از گزاره های مختلف که حول محور یک اشتراک جمع شده اند و آن اشتراک دخالت همه ی آن گزاره های مختلف در آن غرض است که علم مورد نظر به خاطر آن تدوین پیدا کرده است. به همین خاطر است که گاهی بعضی از علوم در برخی از مسئله هایشان با هم تداخل می کنند. زیرا گاهی یک مسئله از یک علم در غرضی دیگر غیر از غرض آن علم نیز مدخلیّت پیدا می کنند که علمی دیگر به خاطر آن غرض تدوین شده است. به همین خاطر مسئله ی یاد شده از مسائل هر دو علم به شمار می رود.
