جریان شناسی فکری ایران معاصر
گفتار اول: کلیّات
در این سلسله نوشتار قرار است به تبیین و معرفّی جریان های عمده ی فکری در ایران معاصر با رویکرد دینی پرداخته شود.
چیستی جریان شناسی
به تشکّل، جمعیّت و گروه اجتماعی معیّنی که علاوه بر مبانی فکری، از نوعی رفتار ویژه اجتماعی برخوردار هستند جریان گفته می شود. بنا بر این هر جریانی دو جزء مقوّم دارد: الف) مبانی فکری ب) رفتار اجتماعی. جریان های اجتماعی را می توان به چهار دسته ی کلّی تقسیم نمود: الف) جریان های فکری ب) جریان های فرهنگی ج) جریان های سیاسی د) جریان های اقتصادی. جریان شناسی عبارت است از شناخت منظومه و گفتمان، چگونگی شکل گیری معرّفی موسّسان و چهره های علمی و تاثیر گزار در گروه های فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی. جریان فکری عبارت است از تشکل و جمعیّتی اجتماعی که از مبانی اندیشه ای برخوردار است. این مبانی اندیشه ای ممکن است رویکردی فلسفی یا کلامی، شرقی یا غربی داشته باشند. جریان فرهنگی عبارت است از تشکل و جمعیّتی اجتماعی که جنبه ی فعّالیّت های فرهنگی و تبلیغی در آن بر مباحث فلسفی و کلامی غلبه دارد. در مرور زمان این امکان وجود دارد که یک جریان فکری به صورت تدریجی به جریانی سیاسی، فرهنگی یا اقتصادی تبدیل شود. مانند حلقه ی کیان که با گفتمان روشنفکری دینی دکتر سروش توانست موسّسه ی فرهنگی صراط را تاسیس کند و از سال 1376 هجری شمسی حزب سیاسی مشارکت را به وجود آورد. یا گروه هایی از پیروان مکتب تفکیک که در مقام مبارزه ی فکری و فرهنگی با فرقه ی ضالّه ی بهائیّت انجمن حجّتیّه را به وجود آوردند. ضرورت و چرایی جریان شناسی اجتماعی برای مدیریّت فکری و مهندسی فرهنگی کشور غیر قابل انکار است و بدون توجّه به آن نمی توان وضعیّت فکری و فرهنگی کشور را مدیریّت نمود. روش شناسی جریان هایی که در این سلسله نوشتار ها مورد اشاره قرار خواهد گرفت به صورت استقرائی بوده و قابلیت کامل تر شدن در بستر زمان را دارا می باشد. واژه ی آسیب شناسی (pathology) از ریشه ی یونانی (path=patho) به معنای رنج، محنت، احساسات و غضب و (logy) به معنای دانش و شناخت ترکیب شده است. آسیب شناسی در اصطلاح علوم طبیعی به معنای مطالعه و شناخت عوامل بی نظمی در ارگانیسم انسانی جهت درمان بیماری های جسمی است (فرهنگ کامل انگلیسی). علوم اجتماعی در مشابهت سازی در قرن نوزدهم میان کالبد انسان و کالبد جامعه و همچنین بین بیماری های عضوی و بحران های اجتماعی، دانشی جدید به نام آسیب شناسی اجتماعی (social pathology) جهت مطالعه ی عوامل و ریشه های بی نظمی و بیماری های اجتماعی به وجود آورد (آسیب شناسی و جامعه شناسی انحرافات/محمّد حسین فرجاد). برای آسیب شناسی اجتماعی می توان به چهار مولّفه را به عنوان مقصد و وظیفه اشاره نمود: الف) مطالعه و شناخت آسیب های اجتماعی، علل، عوامل و دلایل پیدایی آن ها ب) پیشگیری از وقوع جرم و انحراف در جامعه جهت بهینه سازی محیط زندگی جسمی و خانوادگی ج) درمان کجروی های اجتماعی با استفاده از روش های علمی و مناسب برای قطع ریشه ها و انگیزه های این کجروی ها د) تداوم درمان پیشگیری و جلوگیری از بازگشت دوباره ی انحرافات اجتماعی. رفتار انحرافی به رفتاری گفته می شود به شکلی با رفتار های مورد انتظار مشترک یک گروه خاصّ همخوانی ندارد و اعضای دیگر گروه مذکور آن ها را ناپسند و نادرست می دانند. انحراف های اجتماعی به انحراف های فردی و گروهی، آگاهانه و ناآگاهانه، طبیعی و سازنده قابل تقسیم هستند. این سلسله نوشتار ها تحت عنوان جریان شناسی فکری ایران معاصر در صدد کشف آسیب ها و درد های اندیشه ای جریان های عمده در جامعه ی معاصر ایران است.
پی نوشت:
این نوشته و شماره های دیگر آن فیش های مطالعاتی بنده است از کتاب جریان شناسی فکری ایران معاصر نوشته ی آقای عبدالحسین خسروپناه که البته به قلم خودم به رشته ی تحریر در آمده است.
